‘Als we loslaten ontstaat er zoveel moois’

Verdwaalde wegwijzers, motoren die samensmelten met organische vormen en glazen objecten die proberen te ontsnappen uit strakke mallen… Marianne Lammersen (1984) laat zich inspireren door haar eigen verbazing en irritaties uit het dagelijkse leven. Zijn we ons nog wel bewust van onze omgeving en de invloed van techniek op de mens?

Met een spontane glimlach opent Marianne Lammersen, deelnemer van de Kunstlijn Haarlem, de deur van haar atelier op het MAAK-terrein in de Waarderpolder. De ruimte staat vol met kleurrijke glasobjecten, keramiek dat nog staat te drogen en diverse dynamische collages. Ondanks de hoeveelheid objecten en materialen hangt er een fijne rust. Door de zachte kleuren? Het heldere daglicht? Wellicht door de nuchtere levenshouding van de kunstenaar.

‘We verliezen het contact met de omgeving en met wie we zijn’

OMRINGD MET TECHNIEK

Marianne groeide op op het platteland in Friesland. Haar vader sleutelde graag aan motoren, dus van kleins af aan was ze omringd met techniek. Hoe werken die motoren? Wat is de verhouding tussen mens en techniek? Tijdens haar bachelor aan de Aki in Enschede (1996-2002) en haar master aan het Sandberg Instituut in Amsterdam (2007 – 2009) komen de motoronderdelen terug in haar werk. De technische onderdelen smelten samen met zachte, menselijke vormen van de meest uiteenlopende materialen, zoals textiel, glas en keramiek. De harde onderdelen lijken een verlengstuk, onderdeel van de mens te worden.

Kan het ene nog wel functioneren zonder het andere? In 2007 verhuisde het plattelandsmeisje naar het westen, naar de grote stad Amsterdam. “Ik was onder de indruk van de snelheid, van de reusachtige kranen en van de veranderlijke economie. Ik zag in hoe sturend architectuur is, werd ermee geconfronteerd en zocht naar manieren me te verhouden tot de stad.” Vanaf dit moment verschijnen architectonische objecten in haar werk.

GROEIPIJNEN

Naast de mens staat volgens Marianne de architectuur zelf ook onder druk. Die streeft zichzelf voorbij, waardoor onverwachte groeipijnen ontstaan. Dit werd haar duidelijk tijdens haar residentie in China in 2012. Maandenlang werkte Marianne in een keramische werkplaats. De balans en disbalans, de yin en yang zijn hier duidelijk zichtbaar. Aan de ene kant hechten Chinezen veel waarde aan hun tradities, maar aan de andere kant gaat de modernisering sneller dan je je kunt bedenken. Mensen op fietsen met zijspan worden ingehaald door Maserati’s.

“Ik zag voor het eerst de gevolgen van groei. Vele gebouwen worden gebouwd om te bouwen.Vele karkassen staan leeg en raken in verval. Ik zie dit als groeipijn, de negatieve consequenties van ons snelle handelen. De drang om altijd maar aan morgen te denken, doelen te stellen en processen alsmaar productiever te maken haalt ons uit het nu. Hierdoor verliezen we het contact met de omgeving en wellicht ook met wie we zijn. We laten ons met de stroom meevoeren. Ik wil met mijn werk hier geen commentaar op leveren, maar mensen bewustmaken van deze tendens. Zodat ze zelf kunnen kiezen of ze mee gaan met de stroming of dat ze zo nu en dan even blijven stilstaan.”

ORGANISCH PROCES

Om dit wankele evenwicht uit te beelden, kocht Marianne een fiets met zijspan. De wankele zijspan bouwde ze om tot stad. Een stad van porseleinen en gipsen afgietsels van objecten die ze op straat kocht. Ook de mallen zelf zijn onderdeel van de stad om de yin en de yang te benadrukken. Af en niet af, binnen- en buitenkant, maar ook om het proces van keramiek te tonen. Een proces dat volgens haar nooit helemaal af is, net zoals het bouwproces, want er valt altijd wel iets bij te schaven.

Voor Marianne is het concept leidend, maar dit is een organisch proces. Het ene werk, of de schetsen of probeersels hiervan, leiden vaak naar het volgende werk. Samen met de materialen gaat ze, zoals in het dagelijks leven, het proces aan van controleren en loslaten. Zo kunnen mallen het gesmolten glas tijdens het blazen een richting geven, maar tegelijkertijd zoekt het vloeibare materiaal zijn eigen weg. “Je weet nooit hoe intens de kleur wordt of hoe het materiaal zich verspreidt. Deze happy mistakes blijven mij verrassen. Ik vind dat er meer ruimte moet komen voor spontaniteit, want er gebeurt zoveel moois als we loslaten.”

BLIK VAN HERKENNING

Urenlang kan Marianne rommelen in haar atelier. Kijken, denken, aanwezig zijn zonder doel. Tegen vervelen aan. Juist dan komen er creatieve ideeën naar boven.“Het onverwachte brengt je verder en geeft nieuwe inzichten.” Zij werkt graag met bewerkelijke materialen zoals keramiek en glas. “Ik wil mijn handen smerig kunnen maken, maar ook de bewegelijkheid van textiel en de kwetsbaarheid van papier trekken mijn aandacht.” Als een soort puzzels bouwt Marianne haar werken. Schuiven, toevoegen, weghalen, rangschikking, totdat er een spannend beeld ontstaat.

“Spanning vind ik belangrijk in mijn werk. Met name de spanning tussen de mens en zijn leefomgeving. Dit verbeeld ik door ook een spanning te creëren tussen de materialen die ik gebruik. Ik wil de kijker bewustmaken van kwetsbaarheid.” Door figuratieve onderdelen toe te voegen zoals wegwijzers, architectuur en mensen ontstaat er een blik van herkenning. Maar niets is precies zoals we gewend zijn, waardoor verwarring optreedt. In het moment van verwarring, ontstaat er spanning en raakt Marianne de toeschouwer. Want zijn wij in het dagelijks leven ook niet volledig verstrikt geraakt?

NIEUWSGIERIG GEWORDEN NAAR HET WERK VAN MARIANNE LAMMERSEN?

Bekijk www.mariannelammersen.nl, bezoek in juni de Paltz Biënnale in Soest en van 13 mei t/m 29 oktober het Landgoed Anningahof in Zwolle. Tijdens de Kunstlijn Haarlem krijgt Marianne de Gravenzaal van het Stadshuis tot haar beschikking.

 

Tekst: Marjolein Blaauwbroek / Fotografie: Debbie Saul Dit artikel is eerder gepubliceerd in de 56e editie van de Haarlemse Stadsglossy.