, , ,

In memoriam Henk Koelemeijer (1939-2025)

In maart overleed beeldend kunstenaar Henk Koelemeijer op 85-jarige leeftijd in zijn woonplaats Heemstede. Henk had zijn atelier aan de Voorweg en genoot bekendheid vanwege zijn passie voor kunst in brede zin, waar hij graag over vertelde. In september komt er postuum een expositie in de raadszaal van het gemeentehuis aan het Raadhuisplein. Henk Koelemeijer liet zich als schilder inspireren door de kleuren en de stijl van CoBrA, maar was als beeldhouwer ook geobsedeerd door anatomie, met name die van paarden. Hij bracht uren door met het bestuderen van spieren, bewegingen of het spel van licht over een gespannen flank.

“Een charismatische, warme man”, zo omschrijft dochter Therry haar vader. “Zolang ik me herinner was hij al bezig met het maken van kunst. Bij ons in de woning aan de Lindenlaan werden door hem al kleurrijke driehoeken op de wanden geschilderd. Wij als gezinsleden werden aangestoken door zijn enthousiasme. Hij hield van het maken van schilderijen op groot formaat. Kleurrijk. Werk waar hij zijn eigen gevoel in kon leggen. En omdat hij werkzaam was in de metaalindustrie wilde hij ook dát materiaal onder de knie krijgen om er sculpturen mee te maken.”

Henk nam deel aan de Kunstlijn (in de begintijd al in de Haarlemse Vleeshal, maar ook tijdens recente edities in Heemstede), aan de Kunstbeurs Heemstede in Groenendaal, aan de Open Ateliers Voorweg 49 of evenementen als Flurt! en Zandvoort Art.
Therry: “Hij had een ongelofelijke productie. Toen wij zijn atelier gingen leeghalen hebben we nog zóveel werk gevonden, allerlei dingen die we nog nooit hadden gezien. Heel veel schetsen ook. Alles is door onze handen gegaan. Het was een hele lieve, bijzondere vader en we missen hem heel erg. Wij als kinderen horen nog dagelijks mooie en bijzondere verhalen over hem.”

Henk Koelemeijer bij een van zijn beelden. (foto: archief erven Koelemeijer)

Wie het instagram-profiel van @henkkoelemeijerart bezoekt ziet allerlei mooie proeven van bekwaamheid langskomen. Van de kleurrijke ‘Liefdevolle Wezens‘ tot en met beelden van steigerende paarden, schetsen van menselijke naakten in conté – of vrolijke kleurrijke ‘paradijsvogels’ vervaardigd in staal. Het levert hem de bijnaam ‘de staalmeester’ op.
Henk ‘klopt’ de beelden (paarden, vazen, menselijke figuren) uit plat staal zodat ze uit zilver lijken gegoten. Een speciale vaktechniek waar vele maanden tot zelfs jaren werk in gaat zitten. Daarnaast maakt Henk ook beelden in brons en polyester. Onvermoeibaar lijkt hij, vaak gehuld in zijn onafscheidelijke blauw-witte vest.

Henk Koelemeijer is ook bekend van kleurrijk behang dat hij ontwierp voor autistische kinderen en scholen. Of van de speciale bordjes voor kinderspeelplaatsen in de gemeente Heemstede. Therry: “Onze vader praatte graag over kunst en gaf uitleg over verschillende kunststromingen. Veel mensen in Heemstede kenden hem.”

“Daarom is het fijn dat die expositie – waarvoor hij zélf al de contacten had gelegd – er toch gaat komen. Samen met mijn broer Fred en zussen Patricia en Nicolette ga ik daar geschikt werk voor selecteren. De expositie zal te zien zijn in september en oktober in de raadszaal van het gemeentehuis Heemstede aan het Raadhuisplein.”

Paul Lips – Team Kunstlijn

Henk Koelemeijer in zijn atelier. (foto: archief erven Koelemeijer)

/door
,

Afscheid van Fokelien Faber (1943-2025)

Fokelien Faber zag er jonger uit dan de 82 lentes die zij telde. Ze was mede-oprichter van de Kunstacademie Haarlem en energiek, eigenzinnig, scherp, kritisch, geestig. Absoluut geen grijze muis. Fokelien was niet bang uitgevallen en smeet menige knuppel in een hoenderhok. Vrijdagavond 30 mei overleed Fokelien Faber in het AMC te Amsterdam.

De ‘grote studentenexpo’ die afgelopen weekend te zien was in de academie aan de Kleine Houtweg heeft Fokelien Faber niet meer kunnen bezichtigen. Tijdens een bezoek aan de sportschool vrijdagmiddag kreeg ze een hersenbloeding en raakte in coma. Omringd door naasten verruilde Fokelien in de late avond het tijdelijke voor het eeuwige. Dit plotselinge heengaan was een wens die ze altijd al koesterde, weet Pieter Berkhout – die met Fokelien de Kunstacademie Haarlem oprichtte en jarenlang een relatie met haar had. Als docent was Faber tot op het laatst aan de academie verbonden, als beeldend kunstenaar deed ze jaarlijks mee aan de Kunstlijn.

Bezoekers aan de studentententoonstelling konden zaterdag en zondag in de – op de begane grond gelegen – toonzaal een moment stilstaan bij het verscheiden van Fokelien. Op de tafel een brandend kaarsje met daarnaast een boek waar een boodschap in kon worden geschreven. Dat leverde hartverwarmende teksten op. “Wat ben ik blij en trots dat ik afgelopen jaar zoveel van je heb mogen leren. Ik keek zo uit naar nog veel meer lessen. Zo vol passie en energie kon jij ons over kunst vertellen. Ik zal mijn werk altijd met jouw kritische oog blijven beoordelen. ‘Wat zou Fokelien nu zeggen?” noteerde woensdagochtendstudent Rosanne. Student Maria van Orsouw schreef: “Ongelooflijk levendig, vrolijk inspirerend, voorbeeldig, dank voor alles – ongelooflijk dat je er niet meer bent“.
Boven – bij de trap naar de derde verdieping – hing een waaier van zo’n twintig knipselkunstwerken in zwartwit, resultaat van een groepsopdracht onder leiding van docent Fokelien. Geknipte portretten waarbij de studenten vooral moesten denken in vlekken en vlakken (licht en donker, contrasten) en dat op creatieve wijze vormgeven. Een onverwacht saluut.

Fokelien en Pieter in 1995 (foto: Fotopersburo De Boer)

 

Kunstacademie Haarlem-directeur Pieter Berkhout had lange tijd een stormachtige relatie met Fokelien. “Ze was mijn maatje. Fokelien was zó ontzettend leuk, creatief, spankelend en origineel. Als dominante typetjes waren we aan elkaar gewaagd. Fokelien schudde de boel op, kon mij en anderen ontregelen. Maar altijd vol passie voor de kunst, met het doel een goed resultaat te bereiken. Ja, ze was natuurlijk heel uitgesproken en direct. Tegen haar leerlingen en tegen mij in het bijzonder.
Bijvoorbeeld als we samen begonnen aan de inrichting van een expositie, dan liepen de discussies hoog op. In die strijd werd het resultaat echter altijd ‘beter, spannender en gekker’ – en uiteindelijk waren we dan toch enorm blij met elkaar.”

Pieter: “De laatste jaren woonde Fokelien aan de Kerklaan in Heemstede, en tijdens de Kunstlijn was de straat in feite één grote Fokelien-tentoonstelling. Achter elk raam – zowel van haarzelf als van de buren – was een werk van haar te zien. Haar signatuur bleef niet onopgemerkt.
In 1991 openden we de academie, eerst nog in die villa in Bloemendaal. Later zijn we verhuisd naar het voormalige Triniteitslyceum aan de Zijlweg in Haarlem, en weer later dus het huidige pand aan de Kleine Houtweg. Het was één grote ontploffing van creativiteit. Uiteindelijk zijn we als vrienden uit elkaar gegaan, maar Fokelien is als docent toch nog altijd aan de academie verbonden gebleven. Haar beoordelingen van het werk van de student was kritisch en rechtstreeks, maar juist daaróm dragen veel studenten haar op handen. Fokelien was no-nonsense in haar benadering en sprak met de kleur van haar hart. Het overlijden van Fokelien betekent een groot gemis. We zullen haar in de herfst op speciale wijze herdenken.”

Fook en Fokelien

Haarlemse Fook Hali is vernoemd naar Fokelien. “Fokelien is mijn tante, en ik ben heel blij dat ik haar in de loop der jaren goed heb leren kennen. Ik heb jarenlang lessen bij haar gevolgd en na afloop kletsten we altijd bij met anderhalf wijntje. De timing van haar overlijden is in mijn ogen te vroeg, maar voor haar misschien wel perfect. Fokelien wilde niet aftakelen. Dat was een schrikbeeld voor haar. Ze was daar de laatste jaren meer mee bezig. Ze wilde jong, fris en onafhankelijk zijn. Zelf bekijk ik het leven ook door het licht van de dood. Het besef dat we sterfelijk zijn geeft het leven waarde.
Haar familie kwam uit Workum, waar ze ook is geboren. Fokelien is dus een zus van mijn moeder, die inmiddels 89 jaar oud is – en bij wie Fokelien nog wekelijks op bezoek ging. Ze zat ook in allerlei clubjes: een leesclub, bridgeclub, museumclub, ze speelde ook nog golf en bezocht allerlei lezingen en concerten.
Fokelien was groots, ze was zó veel, vol energie. Maar toen ik naast haar bed zat vrijdag en haar hand vasthield vond ik haar er ineens heel klein en kwetsbaar uitzien.
Met muziek van Bach op de achtergrond heeft ze uiteindelijk het leven losgelaten. Ze is rustig gegaan. Hoe verdrietig ook, dat was mooi en vredig.”

Paul Lips – redacteur Kunstlijn

/door
,

Afscheid van Max Koning (1950-2025)

Beeldend kunstenaar Max Koning (Santpoort, 1950) overleed vrijdag 31 januari jongstleden. Hoewel hij al enige tijd ziek was – en daardoor gebonden aan een rolstoel – verruilde Max toch nog plotseling het tijdelijke voor het eeuwige, na een harstilstand. Max Koning was betrokken bij Kunstlijn Haarlem vanaf het eerste uur.

“Bij het woord kunstenaar denken de meeste mensen toch nog steeds aan wijn, wijven en baretten.” Een citaat van Max Koning in de Kunstlijn-bijlage (november 2005) van Haarlems Dagblad. Zeker in de eerste tijd van het bestaan van Kunstlijn Haarlem heerste er in het kunstenaarsklimaat een soort ‘anarchie’, bevestigt oud-directeur Joke Breemouer. “Kunstenaars waren in die tijd niet zo braaf, en de ateliers waren rommelig en niet al te schoon. Denk aan het huis van Kees Verwey, die bewust het stof liet dalen en waar niets mocht worden opgeruimd.”

Recent nog wisselde Joke Breemouer met Max Koning van gedachten over een nieuwe expositie. Dat heeft er niet meer van mogen komen. Wel is daarmee meteen duidelijk dat Koning tot op het laatst bruiste van de ideeën. En niet enkel op het kunstzinnige vlak. Er bestaat een foto uit 1977 waarop hij te zien is met Peter van Lavière, als initiatiefnemers van de roemruchte Kerstsamenzang met als doel ‘meer leven in de brouwerij te brengen’ op het Nieuwe Kerksplein in de Vijfhoek, waar hij (getooid met grote bos krullen, snor en baard) in die periode woonde.

Zijn atelier (‘keet’) had Max Koning sinds jaar en dag aan de Korte Zijlweg in Overveen, achter het gebouw van parochie Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen. In die prachtige ruimte – vol schilderijen, schetsen en materialen – gaf hij ook les. Wie het genoegen had deze ruimte te mogen bezichtigen kon met eigen ogen waarnemen wat voor een goede tekenaar en schilder Max Koning was. Vierentwintig van zijn schetsen werden vastgelegd in het boekje ‘Het Mooiste Plekje Op Aarde‘, dat hij samen met auteur Gerard Pedroli vervaardigde: poëtische overpeinzingen over de schoonheid en stilte van het Westelijk Tuinbouwgebied, op steenworp afstand van landgoed Elswout.

Tuinbouw, kassen, natuur. Koning had er veel mee. Zo ook met de kas van kwekerij Koelemij aan de Bloemendaalseweg (naast Loetje), waar hij exposeerde tijdens het Lentefestival Bloemendaal, een initiatief dat na één editie alweer jammerlijk sneuvelde wegens te krappe financiën. Een idee voor een viering van de lente met een heuse ‘processie’ (compleet met wijwater sprenkelende pastoor en sexy danseressen) is er nooit meer van gekomen. Toch liet Max Koning zich met grote regelmaat inspireren door de Bijbel.
Naast zijn beeldend kunstenaarschap was hij ook een uitstekend organist, verbonden aan de RK Antoniuskerk te Aerdenhout en de PKN-gemeente ‘Het Trefpunt’ in Bennebroek.

Voor de Kunstlijn-editie van 2020 werd Koning gevraagd om met Floor de Bruyn Kops als curatoren op te treden bij Sociëteit Vereeniging aan de Zijlweg te Haarlem. Dat mondde uit in een tentoonstelling getiteld ‘De Jachtkamer‘ met als thema: ‘Gelijk een hinde die naar waterbeken smacht zo smacht mijn ziel naar U, O God‘ (Psalm 42). Het was een multimedia-project voor professionele kunstenaars, musici en een slager – en deed stof opwaaien, herinnert oud-hoofdcurator Marion Reulen zich nog goed. “Vanwege het tentoongestelde dode hert.” Dierenwelzijn-organisatie Animal Rights vond het tentoonstellen van een dood hert vooral smakeloos. Ook de Haarlemse afdeling van de Partij voor de Dieren was er niet blij mee. Voor Max Koning was het kunstwerk een beeldspraak voor de staat van de natuur. ,,Het hert smacht naar water, maar de mensheid staat het water aan de lippen. Het is alarmerend hoe wij met de natuur omgaan. Kijk naar de klimaatopwarming. De natuur is radeloos, wij zijn redeloos.’’

De uitvaart van Max Koning is donderdag 6 februari 2025 om 11.00 uur in de OLV Onbevlekt Ontvangen-kerk aan Korte Zijlweg 7 te Overveen. Aansluitend is er gelegenheid elkaar te ontmoeten in Het Wapen van Kennemerland, Ramplaan 125. 

(Paul Lips, team Kunstlijn)

/door
,

Afscheid van Pieter Zwaanswijk (1947-2024)

De Haarlemse beeldend kunstenaar Pieter Zwaanswijk was een alleskunner. Een duivelskunstenaar en een onvermoeibare werker, die zijn hand niet omdraaide voor een schilderkunstige kopie van een klassieke meester als Rembrandt, Sluijters of Verwey.
Absurd, confronterend, maatschappelijk betrokken, ambachtelijk, Quasi-Realisme. Enkele termen en kwalificaties die deze dagen langsschieten op de socials. Piet overleed op 77-jarige leeftijd in de nacht van zondag op maandag. Hij was vanaf het begin betrokken en trouw deelnemer aan Kunstlijn Haarlem.

door Paul Lips / Spaarnestroom
(omslagfoto © website Piet Zwaanswijk)

De zon scheen die zaterdagmiddag vanaf de westzijde naar binnen bij galerie Kruis-weg68. Het was 17 juli 2021, de middag van de finissage van ‘Time Lapse‘, een solotentoonstelling op verzoek van Michel van Overbeeke en Joke Stoute, waar Zwaanswijk vroege werken in combinatie met recent werk toonde. De wenkbrauwen van de aanwezigen fronsden toen achterin de ruimte een deur zich opende en daar het eenmans-fanfare-orkest ‘Arti et Religione’ verscheen. Dat was Piet, getooid met een snaredrum en sticks, marcherend door de ruimte, daarbij een perfect marsritme roffelend. Het optreden duurde slechts enkele minuten. Voor dat je het wist was het alweer voorbij. Voor wie over een associatieve geest beschikte was het duidelijk waar Piet naar verwees: naar de militairen in hun uniformen die je op de recente werken kon ontwaren. Uniformen geven mensen een gevoel van macht, wist Zwaanswijk. Voor hem reden genoeg om ze kunstzinnig te bespotten.

‘De schilder en zijn model’, © Piet Zwaanswijk

Gezagsdragers of religieuze instituten: niemand was veilig voor de onuitputtelijke creatieve geest die Pieter Zwaanswijk was. Dat heeft de toenmalige burgemeester De Gou in 1974 geweten. Boos de zaal van het Concertgebouw verlaten omdat het Wilhelmus niet door het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest wordt gespeeld? Gerrit van Dijk en Pieter Zwaanswijk vervaardigden het kunstwerk ‘Ons Erelid‘ (compleet met ‘Wien Neêrlandsch bloed door d’ aderen vloeit’-muziekje) en verwierven er landelijke bekendheid mee. Het leverde het duo een televisie-item in de Van Speyk Show van Aad van den Heuvel op.
Tja en of de kunstenaar zijn installatie ‘Merry Fucking Christmas‘ (2016) in de Stadskunstkamer wilde ‘heroverwegen’ (lees: verwijderen) leverde bij artistiek Haarlem de nodige gniffels op. Zwaanswijk stelde de hypocrisie van het vercommercialiseerde kerstfeest aan de kaak en zette en passant de toenmalige cultuurwethouder in zijn hemd. Verwijderen? Geen denken aan.

Piet was principieel en toonde in zijn schilderijen, tekeningen, collages, beelden, assemblages en installaties de gruwelijkheden waartoe de mens in staat is, maar: “Waren er maar meer mensen als deze vredelievende Piet, dan zou de wereld er anders uitzien”, stelde vriend Jacques Overtoom tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Deadline‘ in 2022 bij 37PK. Diverse keren werd Zwaanswijk onderscheiden. Maar een onderscheiding in de vorm van een oeuvreboek is wellicht een tip voor de nog levende vriendenschaar.

Ondanks zijn jarenlange ziekte werkte Piet onverdroten door. Hij was actief als decorschilder bij Perspekt Studio’s in de Waarderpolder en bestierde met wijlen Jan Heijer tussen 2005 en 2019 het onvolprezen en drukbezochte Jan en Piet Museum aan de Dijkstraat, een van de laatste rafelrandjes die Haarlem nog rijk was – inmiddels vakkundig met de grond gelijk gemaakt in opdracht van Buro Stadsvernieling. Toen dat eenmaal was geschied mochten we Piet ook weer gewoon bij zijn oorspronkelijke naam ‘Pieter’ aanspreken. Maar eigenlijk bleef hij Piet. De Piet die zowel oudere generaties als jongeren
wist en weet aan te spreken. En zie je ergens een afbeelding van een prachtige dame in koningsjurk… maar mét een varkenskop, dan weet je: dit is een Zwaanswijk.

De Kunstlijn-groepstentoonstelling in het Stedelijk Gymnasium (2 en 3 november 2024) was Piets artistieke zwanenzang. Zowel Piet Zwaanswijk als zijn eega Jessica Assmann exposeerden: Piet met collages en Jessica met gemonteerde zwartwit-foto’s. Piet als Henri Matisse schilderend vanuit bed met een penseel bevestigd aan een lange stok. Een symbolisch beeld. Maar ook die andere fotocollage: een ziekenhuisgang met stoelen en een bijzettafeltje. Op dat tafeltje (gemonteerd in de foto): de kop van Piet. Met een doodernstige blik. Uiteraard.

Piet en Jessica dansend tijdens de opening van Kunstlijn 2022

/door
, ,

Retrospectief en herdenking voor overleden Kunstlijn-deelnemer Ernst Merhottein in Dorpskerk Santpoort-Noord

Ernst Merhottein, de beeldend kunstenaar die jaarlijks deelnam aan Kunstlijn Haarlem, is onlangs overleden. Op 27 september verruilde hij in het Spaarne Ziekenhuis het tijdelijke voor het eeuwige, in de armen van zijn geliefde Reina. Hij is 67 jaar geworden. Op 1 oktober is hij in Turkije begraven.
Plannen had hij nog genoeg. ‘We gaan in 2025 weer verder!’, schreef hij in augustus jongstleden nog monter op zijn persoonlijke website. Dat is er niet meer van gekomen. Zondagmiddag 20 oktober is er een informele herdenking en retrospectief in de Dorpskerk Santpoort-Noord.

door Paul Lips

Ernst Merhottein wordt op 20 oktober 1956 geboren in Santpoort-Noord, ten tijde van de Hongaarse Opstand. Zijn ouders hebben nog geen naam paraat, maar de ernst van de situatie in het Oostblok levert hen inspiratie op voor de naam van de jongste van de drie broers Merhottein: Ernst.

De levensloop van Ernst Merhottein zou je er een van ’twaalf ambachten, dertien ongelukken’ kunnen noemen. Ernst is arbeidstherapeut, creatief therapeut, manager, directeur van een brancheorganisatie, voorzitter van een regionale afdeling van Groen Links en uiteindelijk fulltime beeldend kunstenaar. Hij woont in Overveen, Haarlem, Capelle aan den IJssel, Rotterdam, Driehuis en uiteindelijk in Turkije, waar hij ook een atelier heeft en met zijn partner Reina de Haan een kunstenaarspaar vormt. Voor deelname aan jaarlijkse evenementen als Kunstlijn en Kunstroute Velsen pendelt hij heen en weer. Reina de Haan: “Ernst was een zachtaardig mens. Hij kon best moeilijk voor zichzelf opkomen, maar was uiterst behulpzaam voor iedereen. Hij was gek op dieren, we hadden zelf ook altijd honden; er zijn er nu nog drie. Elke zaterdag maakte Ernst een wandeling met een aantal honden uit het asiel. Dat typeerde Ernst.”

Als schilder/tekenaar werkt Ernst Merhottein in lichtvoetig-surrealistische stijl. Neem het schilderij ‘Mierenpost‘ uit 2020, waarop we een boomtak zien met drie mieren die bezig zijn post te bestellen: twee met een brief en de derde met een ansichtkaart tussen de poten. De aanwezige brievenbussen worden weldra gevuld door deze harde werkers.

Taferelen uit de kunstgeschiedenis (zoals Van Gogh’s ‘Aardappeleters’) krijgen bij Merhottein soms een nieuw perspectief. Stripfiguren verschijnen regelmatig ten tonele, maar dan uit het verband gerukt. Zoals op het schilderij ‘Venus en Mickey‘ uit 2021, waarop Botticelli’s Venus (in rode bikini) oprijst uit de schelp en Mickey Mouse daar verlekkerd bij staat te koekeloeren. Links een pilaar in de vorm van een giga-potlood met graffiti: het woord ‘love’ en het peace-teken.

Het meest recente schilderij dat hij op zijn website plaatste is getiteld ‘The Lost Earth‘. In het oog springt een botsautootje (waarin je een gezicht kunt zien) met ernaast het klokhuis van een appel. De stroomafnemer of pantograaf van het botsautootje maakt bijna verbinding met de wolken. Bliksemschichten verlichten het hemelrijk.
Aan de staaf van de pantograaf zien we een waslijn waaraan ouderwets wit ondergoed te drogen hangt. Uit de pijp van een lange, witte onderbroek verschijnt een slang die de bek richting de kijker openspert en twee vervaarlijke hoektanden ontbloot. De rotspartij links is grillig en oogt zodanig vreemd dat het hier ook zou kunnen gaan om een groep walrussen die zich uit wanhoop van een klif heeft laten storten. In alle opzichten een waarschuwing aan de mensheid, dit schilderij.

Op zondagmiddag 20 oktober is er van 15.00 tot 18.00 uur een informele herdenking en retrospectief in de Dorpskerk, Burg. Enschedélaan 65, 2071 AT Santpoort-Noord. De schilderijen – waaronder ook recent werk – van Ernst Merhottein zijn deze middag te koop voor schappelijke prijzen.

‘The Lost Earth’

ernst merhottein – beeldend kunstenaar/ visual artist

 

/door