In de huidige tijd van de wereldwijde pandemie is het concept self-care (ook wel zelfzorg) aanweziger en belangrijker dan ooit. Bedrijven kapitaliseren op de toenemende vraag naar ontspanning en verzorging van het individu. Er zijn honderden apps op de markt waarin je je gemoedstoestand in de gaten kunt houden, die je begeleiden in meditatie, of die je een melding sturen wanneer het hoog tijd is om te ontspannen.

In de tentoonstelling ‘Leo rising, sun in scorpio: concepts of self-care’ brengt het Haarlemse kunstcollectief Sugar Pop Institute werk bijeen van verschillende kunstenaars die zich buigen over vraagstukken rondom zelfzorg. De tentoonstelling, met als deelnemende kunstenaars Irena Ha, Comfort Ball (Bin Koh & Sumin Lee) en Melanie Bonajo is te zien van 11 september tot en met 24 oktober) bij 37PK, Platform voor Kunsten in Haarlem.  Op woensdag 20 oktober is er een publiek programma met kunstenaarscollectief Syzygy (Mireille Tap, Sibylle Eimermacher, Brieke Drost en Ghislaine Schlechta).

Voor mezelf zorgen is zelfbehoud

Schrijver Audre Lorde was de eerste die de term self-care gebruikte in haar werk: “Voor mezelf zorgen is geen daad van genotzucht, het is zelfbehoud, en dat is een daad van politieke oorlogsvoering”. Wat betekent het als concepten als self-care worden gekaapt door commercie en aan ons worden terugverkocht als commerciële producten? Wat betekent het om voor jezelf en voor elkaar te zorgen?

Het principe van zelfzorg is gekoppeld aan het idee dat we emoties voelen, niet alleen omdat we mens zijn, maar ook omdat we in een gemeenschap leven en voortdurend in contact staan met andere mensen. De problematische aard van de term self-care is geworteld in de eigen taalkundige structuur: zelf. Hoewel voor jezelf zorgen geweldig is, is self-care nog steeds een idee dat geworteld is in een neoliberale traditie om (vooral) voor onszelf te zorgen, in plaats van onszelf, onze gezondheid en ons lot te zien als onlosmakelijk verbonden met onze medemensen.

Samen nadenken over een toekomst waarin niet het individu centraal staat maar collectieve zorg

De digitale revolutie en genetwerkte samenleving hebben nieuwe zorgen gecreëerd, met statistisch verhoogde percentages van angst- en depressieklachten, evenals het gebrek aan gevoelens van verbondenheid. Eeuwenoude praktijken en rituelen als astrologie, tarot, yoga, meditatie en kristallen zijn nu terug te vinden in populaire cultuur. Hoe kunnen dit soort praktijken en middelen nog worden ingezet als instrumenten voor verzet, empowerment, gemeenschap, genezing en self-care? De tentoonstelling en publiek programma ‘Leo rising, sun in scorpio: concepts of self-care’ toont werk van hedendaagse kunstenaars die kritisch reflecteren op het idee wat zelfzorg en collectieve zorg anno 2021 betekenen.