Kunstlijn op atelierbezoek bij Emma van Drongelen
‘Tekenen is voor mij als ademhalen’
Met zuivere lijnen verbindt Emma van Drongelen menselijke, dierlijke en natuurlijke elementen met elkaar. Haar tekeningen zijn zowel anatomisch en natuurgetrouw als fantasievol en geheimzinnig. Ze is gefascineerd door het mysterie van het leven. “Ik probeer het aan te raken, te vatten en te verbeelden.”
Emma studeerde af aan de Gerrit Rietveldacademie in Amsterdam. Sindsdien werkt ze als kunstenaar en kunstdocent. Haar atelier bevindt zich in het souterrain van het voormalige FLUOR-gebouw in Haarlem. Beneden aan een lange gang zitten verschillende werkruimten. Emma heeft een royale werkplek, door kleine ramen komt licht binnen. De elektrische kachel loeit. “Het is met kou niet makkelijk om mijn atelier warm te krijgen. Als we allemaal de kachel hoog zetten, slaan de stoppen door en hebben we geen stroom.” Aan de wanden hangen getekende bosdieren. Herten, hazen en wolven staan alleen of met elkaar afgebeeld. Omgeven door struiken, rotsen of bloemachtige vormen. Op tafels liggen gevonden schelpen, takken, geweien en gedroogde bloemen. Op een werkblad in het midden van de ruimte staat een schotel met verf en kwasten, daarnaast een opengeslagen atlas.
De kunstenaar maakt met potlood kleine en grote tekeningen op papier. Met zorgvuldige lijnen verbindt ze menselijke, dierlijke en natuurlijke elementen met elkaar. Ze werkt aan de hand van een geschetst idee, wat ze vervolgens verder uitwerkt. De losstaande figuren en structuren vormen op papier één geheel. Het zijn open tekeningen, je kijkt er dwars doorheen. De lijnen koppelen binnen met buiten. “Voor mij is in het universum ook alles met elkaar verbonden. Het één kan niet zonder het ander of het één vloeit voort uit het andere. Dat komt telkens terug in mijn tekeningen. Wij mensen zijn geneigd de wereld op te delen in contrasten of tegenstellingen, maar er is altijd een overlap. Een grijs gebied tussen goed en kwaad, leven en dood of tussen vaste en vloeibare vormen. Ik vind het mysterie van het leven dat ongrijpbaar groot is heel interessant. Ik probeer het aan te raken, te vatten en te verbeelden.”
Een schemerdier
Op de scheidslijn waar de ogenschijnlijke contrasten elkaar raken, het schemergebied, voelt Emma zich prettig. “Waarschijnlijk ben ik zelf een schemerdier”, zegt ze lachend. “Ik heb altijd moeite gehad om mezelf bij één groep te plaatsen, er leven meerdere aspecten in mij. Ik sta open, ik heb geen uitgesproken mening en zoek graag de nuances op. Zo blijf ik ook nieuwsgierig. Een stellige mening is zo rigide, dan voel ik weerstand. De mens probeert met tegenstellingen controle te krijgen op het leven, maar dat kan helemaal niet. Uiteindelijk gaat het om durven loslaten. Het is niet eenvoudig om in woorden uit te leggen, daarom teken ik.” Het gedetailleerde tekenen helpt Emma het leven in kaart te brengen. Niet uit behoefte aan controle, haar tekeningen gaan juist over overgave, het tegenovergestelde. “Ik vind het ook fijn dat we het leven niet altijd begrijpen, dat wil ik laten zien in mijn werk. Mijn tekeningen blijven voor de toeschouwer vaak een mysterie, net als het leven zelf.”
Emma is van jongs af aan geïntrigeerd door de grootsheid en de wildheid van de natuur. Het liefst dwaalt ze alleen door het bos en probeert alles tot zich te nemen. “Op zulke momenten voel ik me één met wat ik om me heen zie, dat sensitieve hoort bij mij. Ik ben spiritueel, maar het wetenschappelijke trekt mij ook. Een aantal jaren heb ik geneeskunde gestudeerd. De werking van het menselijk lichaam interesseert mij en dat komt terug in mijn tekeningen. Ik probeer de essentie te verbeelden van de wilde natuur, maar mijn werk is niet chaotisch. Er zit rust in. Ik heb die verstilling ook nodig om te kunnen tekenen. Pas dan komt die verbinding met het geheel en verschijnt de afbeelding. Ik raak in een flow, het is bijna meditatief.”
Roedel rennende wolven
Midden in het atelier ligt op de vloer een grote rol schilderdoek. Emma rolt het canvas uit van 5,5 bij 1,5 meter. Er verschijnt een gigantische tekening van een roedel rennende wolven. Het is wat losser getekend, geen strakke lijnen, maar meer organisch en gelaagd. Er zit vaart in de tekening. “Deze beweging komt voort uit een soort levenskracht die eruit moest bij mij na een burn-out waarin ik totaal vast zat. Het leven ging weer stromen, de rennende wolven kwamen vanzelf uit mijn potlood. Het dier staat voor levensenergie.”
De afgebeelde wolven lijken geheel ontleed. De toeschouwer kijkt bij het dier naar binnen. Uitgescheurde stukken landkaart en plaatjes van een hart, delen ruggengraat en beenderen uit oude studieboeken van haar vader zitten vastgelijmd op het doek. Als aderen verbinden rode lijnen de verschillende elementen met elkaar. “Ik hou van die openheid in een tekening en van het experiment. Er zit zeker een suggestie van ontleden in, maar als je goed kijkt klopt er niets van. Voor mij gaat het voornamelijk om de verbinding, het geheel. Mensen denken dat ik expres de wolf teken omdat hij zo in het nieuws is, maar dat is puur toevallig. De wolf staat voor wat ik belangrijk vind in het leven. Als roedeldier leven ze respectvol samen. Niet voor hun eigen gewin, maar voor de groep. Ze gaan niet zomaar vechten, daar moet echt een reden voor zijn. De wolf rent vooruit en laat zich in de stroom van het leven mee bewegen. Daar gaat dit werk over. De natuur gaat zijn gang, wij mensen vinden dat maar lastig.”
Metamorfoses tekenen
Niet alleen de wolf, maar alle dieren uit de Europese bossen inspireren Emma. Zo ook uilen, slangen en beren. Van deze laatste drie heeft ze een klein werk gemaakt. Ze pakt de tekening erbij. De figuren gaan in elkaar over of komen voort uit elkaar, beiden zijn mogelijk. Op het moment is metamorfose een favoriet thema van de kunstenaar. “Je komt dit onderwerp veel tegen in de mythologie, oude verhalen over transformaties van het een in het ander.” Ze wijst op een boek op haar werkblad. “Deze verhalen bijvoorbeeld van de Romeinse schrijver Ovidius. Er zijn zoveel kunstwerken gemaakt over de mythe van Daphne die in een boom verandert. Momenteel ben ik bezig met een beer die overgaat in een ander wezen. Ik wil ook een groot werk maken met meerdere dieren die veranderen in mensfiguren of andersom. Metamorfose is een intrigerend thema, ook het leven is één grote transformatie. We zijn niet meer dezelfde mens als degene die we tien jaar geleden waren, zowel lichamelijk als geestelijk. Ook na de dood veranderen we in de grond in bouwstoffen waar weer planten uit voortkomen. Ik vind dat een gaaf proces. Als je mee durft te bewegen in transformatie, en dat lukt mij steeds beter, groei je. Een fantastisch cadeau. Als je erin meegaat, komt het goud. Wij mensen proberen altijd alles vast te zetten, bang voor verandering en controleverlies.”
Aan de wand hangen twee grote tekeningen met een liggende vrouw tussen bloemen. Deze serie van vijf heet ‘Deditionem’, de Latijnse term voor overgave. De vrouwfiguren liggen in verschillende houdingen en zijn transparant getekend. De sfeer is spiritueel. “Deze tekeningen gaan over het stoppen met vechten, het hoeft niet meer. Ik heb zelf gemerkt tijdens mijn burn-out dat ik zo in gevecht was met het leven, dat ik alles vastzette en helemaal uitgeput raakte. Op het moment dat ik het vechten opgaf en waar ik bang voor was op me af durfde te laten komen, ging ik pas echt leven. We zijn allemaal wel bang voor iets in grotere of kleinere mate. Het leven is niet alleen maar fijn en mooi, juist door ook de heftigheid te voelen, leef je echt. Laat het stromen in plaats van belemmeren.”
Onderdeel van het grote geheel
Emma hoopt dat ze met haar tekeningen mensen inspireert opener naar de wereld te kijken, en met een minder rigide houding op elkaar te reageren. “Ik wil laten zien dat de aarde en de mensheid de stromende beweging van het leven nodig hebben. We moeten niet vergeten dat we verbonden zijn met elkaar. Mensen onderling, mens en dier en mens en natuur. Dat vind ik een actueel onderwerp op het moment. Kijk hoe we met ziekte omgaan en met elkaar. Waarom botsen we zo terwijl we allemaal uit dezelfde stof zijn ontstaan? Waarom voeren we oorlogen? In wezen zijn we hetzelfde en hebben we elkaar hard nodig. Het is belangrijk om die verbondenheid te blijven zien, we zijn onderdeel van het grote geheel. Het is allemaal veelomvattend wat ik wil zeggen. Ik weet niet of ik dat in een paar tekeningen kan verbeelden, maar ik ben een tekenaar en geen prater. Tekenen is belangrijk voor mij. Het is een uitingsvorm die ik nodig heb. Het is bijna als ademhalen. Als ik niet teken, word ik echt ongelukkig.“
Tekst: Meta van der Meijden Fotografie: Daan Ruijter
Dit interview is ook gepubliceerd in HRLM nummer 90
