Slow Freeze – Tentoonstelling samengesteld door Eric de Nie
Kunstenaars: Marian Bijlenga (Amsterdam), José Heerkens (Zeeland NB), Bas Lobik (Utrecht), Eric de Nie (Haarlem), Jan Polak (Haarlem) en Mark de Weijer (Den Haag)
Locatie: Provinciehuis, Dreef 3, Haarlem
Vindt de verbeelding weinig aanknopingspunten in een abstract werk, dan zal het wellicht als kleurig, versierend of ingenieus gewaardeerd kunnen worden.
Wat maakt een ambachtelijk gemaakt patroon tot een kunstwerk? Op welk moment wordt een geometrisch stramien beeld?
Als samensteller van de tentoonstelling SLOW FREEZE ben ik nieuwsgierig naar hoe kunstenaars in hun specifieke hantering van werkmateriaal binnen een herhalingsmotief betekenis genereren waaruit een gelaagd abstract beeld kan ontstaan.
‘Slow’ gaat over de aandacht, de intensiteit waarmee de werken tot stand komen en over de aard van de beeldende dynamiek waarmee het vlak ruimtelijk wordt. ‘Freeze’ markeert het moment waarop het kunstwerk af is. Het allitereert met ‘Frieze’: fries, versiering
Uitgaande van de notie dat het kunstwerk het gestolde moment toont waarop de maker zegt ‘nu is het goed’ kun je stellen: dit kunstwerk ìs dat moment. Eenmaal opgeborgen zal het kunstwerk alleen nog als object bestaan. Oog in oog met de kijker en afhankelijk van diens verbeeldingskracht kan dat gestolde moment tot leven komen. Schopenhauer heeft dat fraai gezegd: “Vor ein Bild hat Jeder sich hinzustellen, wie vor einen Fürsten, abwartend, ob und was es zu ihm sprechen werde…”
Tijdens het samenstellen van SLOW FREEZE kwam mijn vroegere werk in gedachte. Het feitelijk onderwerp van de voorstelling was toen het kijken. De toeschouwer, afgebeeld als degene die in de verte van het schilderij kijkt, bracht ik als participerende beschouwer in de imaginaire ruimte van het schilderij.
Nu mijn focus al vele jaren niet meer op de figuratie maar op het abstracte beeld is gericht, realiseer ik me dat men bij het maken van een abstract beeld tijdens het maakproces zelf de ‘participerende beschouwer’ van een imaginaire ruimte wordt.
Als mede-exposant kijk ik geboeid met de samensteller in mij mee: hoe wij als kunstenaars, met een meer of minder vastomlijnd plan van herhalingen en verschuivingen secuur de specifieke eigenschappen van ons materiaal onderzoeken en benutten. Van een betrekkelijk neutraal stramien van lijnen, vlakken of kleuren roepen wij als het ware uit het niets een beeld op. Het werkproces is mede beeldgevend geworden. Dit proces gaat over de spanning tussen de platheid van het beeldvlak – het materiaal, de methodiek – en de transformatie naar een ruimte waaraan autonome betekenissen worden toegekend.
En de beschouwer stelt zich op voor het werk, zet het beeld mentaal in beweging en ontwaart wat zich op het platte vlak heeft afgespeeld. Het vlak verandert in hoogte, breedte en diepte; het oog volgt de aangegeven richtingen en gaat een relatie aan met de opgeroepen imaginaire ruimte; het beslotene wordt ontsloten.
Als contrapunt verschijnen in een subtiel ritmische opeenvolging zachte tinten, heldere kleuren, of tooncontrasten. In willekeurige of systematische herhalingen voeren lijnen de maat of vervloeien in gelaagdheid, blijken vormen traag te verschuiven en diepten zowel te wijken als op te doemen. Slow Freeze toont werken waarin een verstilde wereld zich op fascinerende wijze gewonnen geeft.
