Fokelien Faber zag er jonger uit dan de 82 lentes die zij telde. Ze was mede-oprichter van de Kunstacademie Haarlem en energiek, eigenzinnig, scherp, kritisch, geestig. Absoluut geen grijze muis. Fokelien was niet bang uitgevallen en smeet menige knuppel in een hoenderhok. Vrijdagavond 30 mei overleed Fokelien Faber in het AMC te Amsterdam.

De ‘grote studentenexpo’ die afgelopen weekend te zien was in de academie aan de Kleine Houtweg heeft Fokelien Faber niet meer kunnen bezichtigen. Tijdens een bezoek aan de sportschool vrijdagmiddag kreeg ze een hersenbloeding en raakte in coma. Omringd door naasten verruilde Fokelien in de late avond het tijdelijke voor het eeuwige. Dit plotselinge heengaan was een wens die ze altijd al koesterde, weet Pieter Berkhout – die met Fokelien de Kunstacademie Haarlem oprichtte en jarenlang een relatie met haar had. Als docent was Faber tot op het laatst aan de academie verbonden, als beeldend kunstenaar deed ze jaarlijks mee aan de Kunstlijn.

Bezoekers aan de studentententoonstelling konden zaterdag en zondag in de – op de begane grond gelegen – toonzaal een moment stilstaan bij het verscheiden van Fokelien. Op de tafel een brandend kaarsje met daarnaast een boek waar een boodschap in kon worden geschreven. Dat leverde hartverwarmende teksten op. “Wat ben ik blij en trots dat ik afgelopen jaar zoveel van je heb mogen leren. Ik keek zo uit naar nog veel meer lessen. Zo vol passie en energie kon jij ons over kunst vertellen. Ik zal mijn werk altijd met jouw kritische oog blijven beoordelen. ‘Wat zou Fokelien nu zeggen?” noteerde woensdagochtendstudent Rosanne. Student Maria van Orsouw schreef: “Ongelooflijk levendig, vrolijk inspirerend, voorbeeldig, dank voor alles – ongelooflijk dat je er niet meer bent“.
Boven – bij de trap naar de derde verdieping – hing een waaier van zo’n twintig knipselkunstwerken in zwartwit, resultaat van een groepsopdracht onder leiding van docent Fokelien. Geknipte portretten waarbij de studenten vooral moesten denken in vlekken en vlakken (licht en donker, contrasten) en dat op creatieve wijze vormgeven. Een onverwacht saluut.

Fokelien en Pieter in 1995 (foto: Fotopersburo De Boer)

Kunstacademie Haarlem-directeur Pieter Berkhout had lange tijd een stormachtige relatie met Fokelien. “Ze was mijn maatje. Fokelien was zó ontzettend leuk, creatief, spankelend en origineel. Als dominante typetjes waren we aan elkaar gewaagd. Fokelien schudde de boel op, kon mij en anderen ontregelen. Maar altijd vol passie voor de kunst, met het doel een goed resultaat te bereiken. Ja, ze was natuurlijk heel uitgesproken en direct. Tegen haar leerlingen en tegen mij in het bijzonder.
Bijvoorbeeld als we samen begonnen aan de inrichting van een expositie, dan liepen de discussies hoog op. In die strijd werd het resultaat echter altijd ‘beter, spannender en gekker’ – en uiteindelijk waren we dan toch enorm blij met elkaar.”

Pieter: “De laatste jaren woonde Fokelien aan de Kerklaan in Heemstede, en tijdens de Kunstlijn was de straat in feite één grote Fokelien-tentoonstelling. Achter elk raam – zowel van haarzelf als van de buren – was een werk van haar te zien. Haar signatuur bleef niet onopgemerkt.
In 1991 openden we de academie, eerst nog in die villa in Bloemendaal. Later zijn we verhuisd naar het voormalige Triniteitslyceum aan de Zijlweg in Haarlem, en weer later dus het huidige pand aan de Kleine Houtweg. Het was één grote ontploffing van creativiteit. Uiteindelijk zijn we als vrienden uit elkaar gegaan, maar Fokelien is als docent toch nog altijd aan de academie verbonden gebleven. Haar beoordelingen van het werk van de student was kritisch en rechtstreeks, maar juist daaróm dragen veel studenten haar op handen. Fokelien was no-nonsense in haar benadering en sprak met de kleur van haar hart. Het overlijden van Fokelien betekent een groot gemis. We zullen haar in de herfst op speciale wijze herdenken.”

Fook en Fokelien

Haarlemse Fook Hali is vernoemd naar Fokelien. “Fokelien is mijn tante, en ik ben heel blij dat ik haar in de loop der jaren goed heb leren kennen. Ik heb jarenlang lessen bij haar gevolgd en na afloop kletsten we altijd bij met anderhalf wijntje. De timing van haar overlijden is in mijn ogen te vroeg, maar voor haar misschien wel perfect. Fokelien wilde niet aftakelen. Dat was een schrikbeeld voor haar. Ze was daar de laatste jaren meer mee bezig. Ze wilde jong, fris en onafhankelijk zijn. Zelf bekijk ik het leven ook door het licht van de dood. Het besef dat we sterfelijk zijn geeft het leven waarde.
Haar familie kwam uit Workum, waar ze ook is geboren. Fokelien is dus een zus van mijn moeder, die inmiddels 89 jaar oud is – en bij wie Fokelien nog wekelijks op bezoek ging. Ze zat ook in allerlei clubjes: een leesclub, bridgeclub, museumclub, ze speelde ook nog golf en bezocht allerlei lezingen en concerten.
Fokelien was groots, ze was zó veel, vol energie. Maar toen ik naast haar bed zat vrijdag en haar hand vasthield vond ik haar er ineens heel klein en kwetsbaar uitzien.
Met muziek van Bach op de achtergrond heeft ze uiteindelijk het leven losgelaten. Ze is rustig gegaan. Hoe verdrietig ook, dat was mooi en vredig.”

Paul Lips – redacteur Kunstlijn