Kunstlijn op bezoek in het atelier van… Arjan Mens

‘Ik ben geen kunstenaar, maar creatief ontwerper’

De fotoprints op glas zijn niet direct te duiden. Zijn het inktvlekken of zwarte bloemen? Arjan Mens is altijd op zoek naar een combinatie van wetenschap en kunst. Hij experimenteert met algoritmische computaties om tot nieuwe abstracte vormen te komen. Met inkt en collage werkt hij zijn eigen figuratieve projecties hierop uit. “Het is een samenspel tussen digitaal en traditioneel handwerk. Mijn recente prints op glas zijn florale vormen, die ontstaan uit algoritmes en ruimtefotografie.”

In een modern ingerichte bovenwoning woont Arjan midden in het centrum van Haarlem. Langs de keuken loopt een open trap naar zijn werkruimte. Op het bureau staat een grote computer en aan de wanden hangen zijn fotoprints. In 2002 ronde hij zijn studie af aan de Willem de Kooning Academie. Gemiddeld drie a vier dagen per week is hij bezig met kunst. Daarnaast werkt Arjan parttime als creatief directeur bij een reclame-, een design- en een productontwikkelingsbureau.

“Meerdere dingen tegelijk doen, vind ik het leukst en dat houdt het werk spannend. Het is tevens mijn valkuil, ik krijg slaaptekort of mijn werk komt niet af. Ik besteed overal met plezier veel aandacht aan waardoor ik moeilijk kan stoppen. De afwisseling is prettig, bij autonome kunst werk je alleen, bij de verschillende bureaus werk ik samen met anderen.”

De rode lijn

Arjan gaat voor naar de woonkamer en neemt plaats aan tafel. Hij noemt zichzelf geen kunstenaar, maar creatief ontwerper. “Kunstenaar klinkt zo groots. Het is voor mij ook niet belangrijk, ik denk niet in hokjes. De rode lijn in al mijn werk is creativiteit, als het kan in vrijheid gemaakt. Het liefst ben ik onafhankelijk en beslis zelf wanneer iets goed is, in plaats van dat een opdrachtgever dat bepaalt. Kunst is autonoom, dan ben ik vrij in wat ik maak.”

De ontwerper is altijd op zoek naar een combinatie van wetenschap en kunst. In zijn werk als creatief directeur is hij conceptueel bezig, in zijn vrije werk laat hij zich leiden door zijn gevoel. “Zelfs dan heb ik de neiging alles overdacht te doen, daar wilde ik los van komen. Enige tijd geleden begon ik met inkt op papier, geïnspireerd op de persoonlijkheidstest met inktvlekken van psycholoog Rorschach. Met de inktvlekken werkte ik intuïtief mijn projecties uit, zonder na te denken. Heel leuk om te doen, maar het werd erg klassiek allemaal. Ik wilde het in een modern jasje gieten en dook in de wereld van digitale algoritmes. Het zijn nu driedimensionale inktvlekken geworden. Van te voren heb ik geen idee wat voor vorm eruit gaat komen. Een algoritme projecteer ik op de ‘inktvlek’, in een 3D programma wordt dat naar een soort ruimtelijke entiteit omgezet. Vaak ben ik daarna nog maanden bezig om er een vorm in te creëren, die ik voor ogen heb met behulp van inkt of collagetechnieken.”

Ruimtefotografie

In zijn werkruimte geeft Arjan een demonstratie. Na wat klikken met de muis verschijnt op het computerbeeldscherm een zwarte ’inktvlek’. Om deze simpele elementaire vorm trekt hij een bestaande foto of beeld. In dit geval kiest de kunstenaar voor ruimtefotografie. “Het algoritme kent vervolgens op basis van de tonen, die op deze foto zitten, een ruimtelijke verplaatsing toe. En dan gebeurt er iets, wat steeds weer een verassing is. Ik heb wel ontdekt dat bepaalde beelden ook bepaalde vormen opleveren, dat vind ik interessant. Zo ontdekte ik dat met ruimtefotografie florale vormen ontstaan. Mijn nieuwste serie heeft als titel ‘Flos Universi’, Latijn voor bloemen van het heelal.”

Hij wijst naar zijn fotoprints aan de muur, zwarte bloemvormen die lijken te bloeden. De beelden komen niet letterlijk zo uit de computer. Arjan laat delen van prints weg of voegt ze juist samen, hij bewerkt ze met inkt of tekent er digitaal een laag overheen. Zo ontstaat langzaamaan het uiteindelijk beeld dat soms wel uit zeventig lagen bestaat. “Het is een heel proces. Gemiddeld ben ik wel een maand of twee met één werk bezig.”

Nieuwe technologie en kunst

Arjan haalt inspiratie uit de kunst- en designwereld, maar ook uit (inter)nationale reclames. Kunstenaar Michael Hansmeyer vindt hij onder andere interessant. Hansmeyer gebruikt algoritmes om nieuwe architectonische vormen te ontdekken. Deze digitaal gegenereerde vormen print de Duitser op levensgroot formaat (3D) uit tot ruimtelijke decors. ”Zijn werk illustreert goed wat ik bedoel met het snijvlak tussen nieuwe technologie en kunst, waarbij grenzen tussen disciplines vervagen. Je kunt het architectuur noemen, design of kunst, het maakt eigenlijk niet uit. Fantastisch werk.”

De Haarlemse kunstenaar onderzoekt de relatie tussen digitale techniek en traditioneel vakmanschap om nieuwe vormen te ontdekken. Hij houdt van handwerk, maar moderne technologieën creëren nieuwe mogelijkheden. “Mensen denken dat wat digitaal tot stand komt, daar is geen handwerk aan te pas gekomen. Maar het is juist een fascinerende combinatie. Traditioneel vakmanschap vind ik te gek, maar digitale techniek is vanuit innovatief oogpunt interessant. Wat ik nu in mijn werk om laat zetten met algoritmes, zou anders niet mogelijk zijn of me jaren kosten om hetzelfde te bereiken.”

Niet schuwen

Bij elk nieuw medium rijst de vraag of het wel kunst is of design. Nieuwe middelen moet je niet schuwen, meent Arjan. “Iedere techniek biedt andere kansen en daar moet de kunst- en designwereld steeds weer hun weg in vinden. Het zijn tools om iets te maken, maar het idee of gevoel komt bij mij vandaan. Ik was een bèta-student, maar ben toch de kunstacademie gaan doen. Dat was vreemd voor mijn omgeving. Als je techniek en kunst kunt samenbrengen, is dat zeer boeiend.”

De bloemenserie ‘Flos Universi’ is in zwart/wit tinten. Kleur vindt Arjan niet belangrijk, het gaat hem puur om de intuïtieve interpretatie van de vorm. “Als ik kleur toevoeg, dan gaat het opeens om wat ik mooi vind. In essentie gaat het werk over wat er met de vorm gebeurt. Er zit geen boodschap achter mijn kunst, dat vind ik niet nodig. Er zijn al genoeg meningen. Ik heb ze wel, maar heb geen behoefte mensen ergens van te overtuigen.”

Tekst: Meta van der Meijden / (portret)fotografie: Debbie Saul Dit artikel is eerder gepubliceerd in de 69e editie van de Haarlemse Stadsglossy.