Femke Overdijk: “Kwestie van Smaak nodigt uit buiten de bekende paden te treden”

Femke Overdijk (26) is curator bij de Kunstlijn Haarlem 2014. Na haar opleiding kunstgeschiedenis werkte Overdijk bij de afdeling kunstbeheer in het provinciehuis in Haarlem en organiseerde tentoonstellingen in Galerie Nieuw Schoten. Vorig jaar trad ze op als curator bij de eerste jongerententoonstelling van de Kunstlijn. Na dit grote succes krijgen leerlingen van middelbare scholen uit Haarlem opnieuw de kans mee te doen. Overdijk kan niet wachten tot het zover is, ze zal ook dit jaar met grote zorg de kunstwerken beoordelen.

Overdijk werd van jongs af aan gegrepen door de kunst. Het werk van haar opa, de kunstenaar Wim Steijn, hangt overal in haar ouderlijk huis. Je zou kunnen zeggen dat de liefde voor kunst haar met de paplepel werd ingegoten. Overdijk heeft dan ook duidelijk een eigen smaak. “Ik houd het meest van kunst waar je over moet nadenken. Dat zijn niet de meest gangbare kunstvormen. Ik wil graag weten wat de achterliggende gedachte is. Mijn voorkeur ligt bij de Romantiek, bijvoorbeeld de kunstenaar William Turner. Het is heel overweldigend wat hij maakt, de natuur overheerst. Hedendaagse kunst doet me ook veel. Takashi Murakami maakt sculpturen van polyester. Het zijn plastic objecten, maar hij plaatst ze in Versailles, een mooie klassieke locatie waar ze enorm opvallen. Een echt statement. Het gaat niet om mooi of lelijk, hij speelt met hoge en lage kunst. Voor sommigen zal dit niet meteen kunst zijn, maar het wordt kunst door de context waarin het geplaatst is. Of zoals het kunstenaarsechtpaar Christo en Jeanne-Claude dat deed, door bekende gebouwen in te pakken. De gebouwen op zich zijn geen kunstobjecten, maar door het aankleden en het verhaal van de kunstenaars wordt het kunst.”

Wat vind je van de titel van het thema van de kunstlijn dit jaar ‘Kwestie van Smaak’?
“Het is een leuk, maar vooral heel breed thema waar de deelnemers alle kanten mee op kunnen. De kunstenaars zullen langer moeten nadenken om tot iets moois te komen. Wat is kunst? Dat heeft te maken met je smaak. Het thema nodigt uit om buiten de bekende paden te treden. Biokunst bijvoorbeeld, werken met levend materiaal. Is dat kunst? Of kijk naar de eetbare kunst. Neem je het thema letterlijk, dan gebruik je je zintuigen. Een Koreaanse kunstenares heeft ooit een jurk gemaakt van voedsel. Door foto’s te maken van de jurk die natuurlijk ging rotten, is het een blijvend kunstobject geworden. Je zou het ook vergankelijke kunst kunnen noemen zoals de stillevens van de oude meesters. Schilderijen met bijvoorbeeld fruit, brood en vis al dan niet gedeeltelijk opgegeten om de vergankelijkheid van het leven mee uit te beelden.”

Objectief
Als curator bij de Kunstlijn probeert Overdijk haar persoonlijke smaak geen rol te laten spelen bij het beoordelen van de kunstwerken van scholieren. “Helemaal objectief zijn lukt natuurlijk nooit, iedereen maakt andere keuzes. Ik probeer zo open mogelijk naar de kunstwerken te kijken. Wat ik mooi vind, is niet het belangrijkste. Het gaat om de kunstwerken en of de leerlingen goed naar de opdracht hebben geluisterd. Ik beoordeel niet alleen het eindproduct, maar ook het pad er naar toe. Ik kijk naar hoe ze tot dit idee gekomen zijn en of ze het eindresultaat goed kunnen omschrijven. Als een kunstwerk er niet perfect uitziet, hoeft dat niets af te doen aan de schoonheid. Vorig jaar zat er echt goed werk bij. Ik ben zeer benieuwd naar de resultaten van dit jaar.”
Dit jaar werken de leerlingen met keramiek. Volgens Overdijk een veel grotere uitdaging dan was en hout waar ze vorig jaar mee werkten. Ze ontdekken wat wel en niet mogelijk is. Vormen zijn bijvoorbeeld veel moeilijker te behouden. Een groot voordeel van keramiek is dat het beschilderd kan worden. Tijdens de kunstlijn zullen er ook workshops keramiek worden gehouden.

Kitsch en camp
Voor scholieren is het thema dit jaar aangepast. Ze gaan met de titel ‘kitsch en camp’ aan de slag. Jongeren hebben een enorme fantasie en met zo’n breed thema maak je het ze erg lastig. Ze kunnen zich er totaal in verliezen. Na de zomervakantie krijgen de jongeren op school les rond dit toegespitste thema. De docenten leggen uit wat kitsch is, nepkunst dus. Wanneer er veel van gemaakt is, hoeft er niet meer over nagedacht te worden en choqueert het niemand. De originaliteit is er af. Door met ironie en humor het object te veranderen, wordt het camp en is het weer kunst. Camp is eigenlijk een tegencultuur die zich afzet tegen de massacultuur en spot met slechte smaak.”

Wanneer spreek je van goede smaak?
“Goede smaak is voor iedereen anders. Een Vermeer of Rembrandt vinden we over het algemeen mooi, maar hogere kunst valt niet altijd bij iedereen in de smaak. Of een werk goed gevonden wordt, is onderhevig aan meerdere invloeden. De persoon die het maakt, maar ook degene die het beoordeelt is van belang. Hoe kijkt de maatschappij er tegen aan? Wordt de kunst gewaardeerd? Als iedereen zegt dat het mooi is, dan is het erg lastig om een andere mening te hebben. Bij hedendaagse kunst is alles sterk aan smaak onderhevig. Zijn mensen bereid er veel geld voor te betalen. De haai in formaldehyde bijvoorbeeld van Damien Hirst en meer van zijn werken worden voor miljoenen verkocht. Galeriehouders werken daar hard aan mee. Er zit een hele commerciële wereld achter. Is het dan nog wel kunst vragen sommige mensen zich af. Veel mensen houden van de werken van de oude meesters. Ze kunnen weinig waardering opbrengen voor bijvoorbeeld kunstenaar Marcel DuChamp die van een urinoir kunst maakt door er een handtekening op te zetten. Het werk krijgt de status van kunstwerk omdat het uit de functie wordt gehaald waarvoor het object bedoeld is en in een museum geplaatst. Mensen gaan hierdoor nadenken over de esthetische kwaliteiten van een kunstwerk. De context kennen, is dus heel belangrijk.”