Wie is van hier en wie van elders, wie is een held of juist niet en wie was beroemd, maar nu niet meer? Spelen gender, geloof en afkomst hierbij een rol? Actuele thema’s lopen als een rode draad door de nieuwe tentoonstelling ‘Haarlemse Helden. Andere Meesters’ in het Frans Hals Museum. Eigentijdse werken hangen tussen oude meesters uit de eigen collectie. Directeur Ann Demeester: “Wat bepaalt of je ‘in’ of ‘out’ bent? We dagen het publiek uit anders te kijken en meer te zien.”

De collectie van het Frans Hals Museum kent naast de beroemde Haarlemse schilder nog meer meesters uit verschillende perioden. De nieuwe presentatie toont deze ‘andere meesters’ als Hendrik Goltzius en Karel van Mander samen met hedendaagse kunstenaars als Tracey Emin en Guido van der Werve. “Het is niet alleen oud en nieuw naast elkaar, we hebben met hedendaagse ogen gekeken naar oude kunst”, aldus Demeester.

Artistieke ontwikkeling

In de drie jaar durende collectiepresentatie wordt ieder seizoen een wisseling aangebracht. Tijdens de perspreview licht Demeester toe: “We willen mee bewegen met de tijd en niet langer een statische, jarenlange collectie presenteren. De wereld ontwikkelt zich snel, daar reageren we op en experimenteren we mee. Naast Fans Hals laten we kunstenaars zien die ook hun artistieke ontwikkeling in Haarlem hebben doorgebracht.”

Demeester doelt daarmee op andere, onbekende of vergeten meesters waar het publiek niet mee vertrouwd is. Die kunstenaars zijn in Haarlem geboren of hier naartoe gekomen voor het kunstenaarsklimaat. Haarlem trok in de geschiedenis al grote groepen migranten aan, voornamelijk uit Vlaanderen. Rond 1622 was 51 procent van de inwoners in Haarlem import.

”Niet veel mensen weten dat Frans Hals helemaal geen Nederlander was, maar een migrant. Hij kwam als kleuter met zijn ouders vanuit België naar Haarlem. Het is interessant om te beseffen dat één van onze nationale helden uit het buitenland kwam. Zeker gezien de huidige maatschappelijke discussie over migratie en het wel of niet thuishoren in Nederland. En ik zeg dit niet omdat ik zelf Belg ben. We hebben naar de nieuwe collectie gekeken vanuit de invalshoek of iemand insider of outsider is.”

Gepolariseerde maatschappij

De tentoonstelling start met een portret van een anonieme vrouw van Maarten van Heemskerck, met daarnaast een grote foto van Celine van Balen van een meisje met een hoofddoek. Demeester: “Beide beelden zijn zeer sprekend. De figuren kijken ons aan, maar we weten niets over hun achtergrond anders dan hun geloofsovertuiging.” Het meisje is gesluierd en de vrouw heeft in haar hand een rozenkrans.

In een volgende zaal hangt een foto van Barbara Visser. Een jong stel loopt langs een molen in Nederland zo lijkt het, maar het is Japan. De man en vrouw ogen Aziatisch, maar zijn het niet. “Wat zo lijkt te zijn, is eigenlijk anders. Je kunt je afvragen of het ertoe doet, maar in deze gepolariseerde maatschappij ligt de nadruk op identiteit. Nederland is nooit mono-cultureel geweest, in- en uitsluiting speelde al in de 17de eeuw. Dit is een van onze motivaties geweest om de tentoonstelling zo aan te pakken.”

In alle ruimtes van de tentoonstelling komen dezelfde vragen terug: Ben je hier geboren, bij welke groep hoor je, ben je bekend, rijk of arm, kortom ben je ‘in’ of ‘out’? Het is volgens Demeester altijd interessant wanneer werken discussie aanzwengelen, vragen oproepen of nieuwe projecten laten ontstaan. Deze presentatie van oude en moderne kunst en hedendaagse videokunst en fotografie, werpt een andere blik op Frans Hals in relatie tot de actualiteit. “Maar het is natuurlijk ook prima wanneer bezoekers puur komen kijken naar de esthetiek van de werken.”

In de zalen en gangen van het Frans Hals sieren verse bloemboeketten het museum in opmerkelijke vazen uit eigen collectie. ’Museum in Bloei’ is tot en met 2 juni te aanschouwen.